Ενα τρυφερό φιλί

Ae Fond Kiss. Βρετανία, 2004. Σκηνοθεσία: Κεν Λόουτς. Σενάριο: Πολ Λάβερτι. Ηθοποιοί: Εύα Μπέρθισλ, Ατα Γιακούμπ, Σάμσαντ Αχτάρ. 106 λεπτά.

  Οι πολιτισμικές και θρησκευτικές διαφορές προκαλούν προβλήματα στον έρωτα ανάμεσα σ' έναν Πακιστανό και μια Ιρλανδέζα. Εμπνευσμένη σκηνοθεσία και θαυμάσιες ερμηνείες.

 Για μια ακόμη φορά, ο Κεν Λόουτς («Βροχή από πέτρες», «Το όνομά μου είναι Τζο», «Ψωμί και τριαντάφυλλα») και ο σεναριογράφος του Πολ Λάβερτι στρέφονται στη Γλασκώβη, για να αφηγηθούν τον έρωτα, είδος σύγχρονου Ρωμαίου και Ιουλιέτας, ανάμεσα σ' έναν πακιστανικής καταγωγής νέο με μια Ιρλανδέζα δασκάλα, έρωτα που τους φέρνει σε σύγκρουση με το περιβάλλον τους, βγάζοντας στην επιφάνεια τις πολιτισμικές και θρησκευτικές διαφορές ανάμεσα στις δύο κουλτούρες.

 Ο Κασίμ (Ατα Γιακούμπ), Πακιστανός δεύτερης γενιάς, D.J. που θέλει ν' αποκτήσει δική του ντίσκο, ερωτεύεται την Ιρλανδέζα δασκάλα Ρουαζίν (Εύα Μπέρθισλ), μόλις τη βλέπει, όταν εισβάλλει στο σχολείο όπου αυτή εργάζεται για να σώσει τη μικρή του αδερφή από μια ομάδα παιδιών που την κυνηγάνε. Θ' αρχίσουν να συζούνε, προκαλώντας προβλήματα και στις δύο κοινότητες της πόλης τους. Η σύγκρουση ξεκινά αρχικά από την πλευρά των μουσουλμάνων και συγκεκριμένα την οικογένεια του Κασίμ που θέλει να τον παντρέψει με μια ομόφυλή του - με πιο επίμονο τον πατέρα και τη μεγαλύτερη αδερφή του, που η σχέση του Κασίμ με τη Ρουαζίν διαλύει τον αρραβώνα της μ' έναν Πακιστανό. Για να συνεχιστεί από την πλευρά της Ρουαζίν, με τον ιερέα της κοινότητας να της αρνείται το έγγραφο που χρειάζεται για να πάρει μόνιμη θέση στο καθολικό σχολείο, με τη δικαιολογία πως η ζωή που κάνει (εννοώντας τη σχέση της με τον Κασίμ) δεν είναι «καθαρή».

 Ο Λόουτς προσεγγίζει το θέμα του με αντικειμενικότητα αλλά και οξυδέρκεια, συχνά με λεπτή ειρωνεία, παρουσιάζοντας με συμπάθεια τους χαρακτήρες του, αφήνοντας, μέσα από μικρές αλλά σημαντικές λεπτομέρειες, να φανούν οι διαφορές που οδηγούν στις συγκρούσεις. Παρ' όλο που το επίκεντρο της ταινίας του είναι η σχέση ανάμεσα στον Κασίμ και τη Ρουαζίν, ο Λόουτς δεν παραμερίζει και τα κοινωνικά, πολιτιστικά, θρησκευτικά και άλλα προβλήματα που εμπλέκονται στη σχέση τους. Το θαυμάσιο στις ταινίες του -κι εδώ συγκεκριμένα- είναι ότι η κάθε σκηνή του μοιάζει να βγήκε από την πραγματική ζωή, κάθε στιγμή αισθάνεσαι ότι αυτά που συμβαίνουν είναι πέρα για πέρα αληθινά. Σ' αυτό βέβαια συμβάλλουν σε μεγάλο βαθμό οι ερμηνείες, ένα ακόμη σημαντικό στοιχείο στο έργο του σκηνοθέτη, που καταφέρνει να κάνει τους πρωταγωνιστές του (μαζί και τον ερασιτέχνη που ερμηνεύει τον παπά), είτε γνωστοί είτε άγνωστοι (όπως εδώ), να είναι πάντα αληθινοί.

 Το κόκκινο του έρωτα και του ουρανού

 Σε αντίθετη τροχιά ο Κεν Λόουτς από τον Σκορσέζε. Αρχίζει από το παραμύθι για να καταλήξει στην ουσία. Έτσι, όταν το βλέπεις πρώτη φορά, νομίζεις πως είναι ένα απλό, χρωματισμένο με αντιρατσιστικές πινελιές, ρομάντζο. Όταν το ξαναβλέπεις και όσο το σκέφτεσαι τόσο το θαυμάζεις. Στο βάθος του χρόνου το «Ae fond kiss» («Ένα τρυφερό φιλί») θα μείνει σαν μία από τις πιο συγκροτημένες ερωτικές ιστορίες από συστάσεως κινηματογράφου!

Το εξωτερικό περίβλημα, το στόρι, μοιάζει επίπεδο και εντελώς απλό. Δασκάλα πιάνου από τη Γλασκόβη ερωτεύεται με πάθος νεαρό Πακιστανό, εγκατεστημένο με τους γονείς του στην Σκοτία και υποψήφιο - με Πακιστανή - γαμπρό. Ο γάμος ματαιώνεται, οι γονείς τρελαίνονται, η δασκάλα επιμένει, ο «μικρός» τραμπαλίζεται (μεταξύ καρδιάς και παραδόσεων), η σχέση κινδυνεύει και ο ρατσισμός, της άλλης, της... αλβανικής ας πούμε μεριάς, παραμονεύει και θεριεύει.

Καθίστε τώρα και μετρήστε τις λεπτομέρειες που αναστατώνουν το σύμπαν όλων των εύπεπτων love stories και που κάνουν την διαφορά: Πρώτο, ο ρατσισμός - λέει ο Βρετανός σοφός - δεν είναι προνόμιο των Λευκών. Και όχι μόνο αυτό. Ο ρατσισμός προσδιορίζεται από τρία χαρακτηριστικά: προκατάληψη, παράδοση και... λεφτά. Ετσι δεν είναι; Παράδειγμα, η κοινωνική τους διαφορά. Μισθοσυντήρητη η Λευκή δασκάλα (Εύα Μπέρθιστλ), υποψήφιος επιχειρηματίας και γόνος μικρεμπόρων ο μελαχρινός Πακιστανός (Άτα Γιακούμπ). Πάμε στο δεύτερο, εξίσου καταλυτικό. Οσο ιδιοκτησιακός είναι ο οικογενειακός θεσμός, άλλο τόσο καθυστερημένος και αντιδραστικός. Ο έρωτας εν έτει 2005, αιχμάλωτος των πάσης φύσεως διαφορών. Δεν τελειώσαμε. Επομένως (λέει ο ίδιος σοφός) το αίσθημα, το αυθεντικό και δυνατό, υπό αυτές τις δύσκολες, τις σχεδόν απροσπέλαστες συνθήκες, μπορεί να γίνει γόνιμος και απελευθερωτικός. Απόδειξη; Αυτή η... Γυναίκα!

 Ετσι, από ανατροπή σε ανατροπή, ο Λόουτς καταλήγει στην πιο κορυφαία και... ανατρεπτική. Προσέξτε τους συνδέσμους αυτού του δραματουργικού σκελετού. Κοιτάξτε με μεγεθυντικό φακό και απολαύστε μάθημα χαρακτηρολογίας και σεναρίου. H Ροουαζίν (αυτό είναι το όνομά της) μόνη, αυτοχρηματοδοτούμενη, χειραφετημένη και μεγαλύτερή του. Με πλήρη συνείδηση και αυτογνωσία. Τον θέλει όσο τίποτα άλλο. Πίσω, όμως, από τις αρχές της δεν κάνει. Ουδέποτε θα υποσχεθεί, ούτε σε αυτόν ούτε στην αδελφή του που με δόλο την πλησιάζει, ότι «αιώνια θα τον αγαπάει». Καλύτερα χωρισμένη παρά αλλοτριωμένη. Απίστευτο. Μία Λευκή, μία αυθεντική Σκοτσέζα, οδηγεί την κούρσα και με το αμόλυντο κύτταρρό της προσπαθεί να βγάλει τον Κασίμ από την πλάνη και την υποταγή. Που πά' να πει, όπως άλλωστε η Ιστορία χρόνια τώρα έχει αποφανθεί, ότι μερικοί φωτισμένοι της ουμανιστικής Δύσης άνοιξαν τον δρόμο να ελευθερώσουν τους «μελαχρινούς»!

Ετσι, ο Κεν Λόουτς αποδεικνύει ακόμα μία φορά τον νόμο της ανθρώπινης Φυσικής. Ολες οι σχέσεις και όλα του Ανθρώπου τα «όργανα» υπόκεινται στον νόμο της πολιτικής και μάλιστα της Μαρξιστικής βαρύτητας. Και πως ο έρωτας, ο μεγάλος, ο αγιάτρευτος και ανιδιοτελής μπορεί να αποβεί κατακλυσμιαίος και μοναδικός. Το έλεγαν οι αρχαίοι ημών πρόγονοι: Ερως ανίκατε μάχαν!