|
|
|
The Corporation ΗΠΑ, 2004. Ντοκιμαντέρ. Σκηνοθεσία: Μαρκ Ασμπαρ και Τζένιφερ Αμποτ. Σενάριο: Τζόελ Μπέικαν. Εμφανίζονται οι: Νόαμ Τσόμσκι, Μίλτον Φρίντμαν, Μάικλ Μουρ, Ναόμι Κλάιν, Τζέιν Εϊκρ. 144 λεπτά. Ο ρόλος των πολυεθνικών στην καταστροφή της ποιότητας της ζωής και του πλανήτη μας σ' ένα αποκαλυπτικό, πυκνό σε θέματα ντοκιμαντέρ. Ο συγγραφέας Τζόελ Μπέικαν, στο βιβλίο του «The Corporation: η παθολογική επιδίωξη του κέρδους και της δύναμης» προτείνει πως, αφού νομικά η «εταιρεία» καθορίζεται ως άτομο, αυτό πρέπει να είναι ψυχοπαθές, μια «ιδιοτελής, ανηλεής και ύπουλη οντότητα που το μόνο της ενδιαφέρον είναι το κέρδος και η δύναμη». Αυτή την ψυχοπάθεια ερευνούν με οξυδέρκεια στο αποκαλυπτικό αυτό ντοκιμαντέρ τους οι Μαρκ Ασμπαρ και Τζένιφερ Αμποτ, βασισμένο στο σενάριο του βιβλίου που έγραψε ο Μπέικαν. Ντοκιμαντέρ προκλητικό που ερευνά το πολύπλοκο αυτό, καυτό θέμα, βάζει δύσκολα ερωτήματα, ζητώντας τη γνώμη ακτιβιστών και επιστημόνων (ανάμεσά τους και των Νόαμ Τσόμσκι και Μάικλ Μουρ) για να μας αποκαλύψουν την απάνθρωπη, εγκληματική αδιαφορία ενός καπιταλισμού, που μέσα από τις πολυεθνικές δηλητηριάζει το περιβάλλον, εξοντώνει τα ζώα κι εκμεταλλεύεται ασύστολα το εργατικό δυναμικό στη συνεχή αναπτυξιακή του προσπάθεια, που στο πέρασμά της καταβροχθίζει, σαν τέρας επιστημονικής φαντασίας, τα πάντα στον πλανήτη μας - από τους φυσικούς του πόρους μέχρι τον ίδιο τον άνθρωπο και το χώρο του. Ανάμεσα στα πολλά παραδείγματα που αναφέρονται στην ταινία είναι κι εκείνα των εταιρειών που εκμεταλλεύτηκαν την τρομοκρατική επίθεση στους δίδυμους πύργους, αλλά και τον πόλεμο στο Ιράκ για να πλουτίσουν αδιαφορώντας για τις ανθρώπινες ζωές, ή, για να πάμε πιο πίσω, οι επενδύσεις εταιρειών όπως η ΙΒΜ και η Κόκα Κόλα στη ναζιστική Γερμανία. Μερικές φορές οι ακτιβιστές πετυχαίνουν σήμερα κάποιες αλλαγές, όπως εκείνη του κατασκευαστή χαλιών που άλλαξε την επιχείρησή του ακολουθώντας οικολογικές μεθόδους, ή της Gap που αναγκάστηκε ν' αλλάξει την εργασιακή πολιτική της στο εξωτερικό, αυτές όμως είναι λιγοστές μπροστά στην καταστροφή που προκαλούν οι μεγάλες, ουσιαστικά ανεξέλεγκτες, εταιρείες. Το ντοκιμαντέρ των Ασμπαρ και Αμποτ δεν χαρίζεται σε κανένα. Είναι ένα πυκνό, πολυ-επίπεδο ντοκιμαντέρ με μια ανάλυση και αποκαλύψεις που σε τρομάζουν και σε βάζουν σε σκέψη. Tα σαγόνια του καρχαρία «Mετά το 1990 ο κόσμος βγήκε από τον ζωολογικό κήπο και μπήκε στη ζούγκλα», Mίλος Φόρμαν! Ανάμεσα σ' αυτά τα τρία επίπεδα κόβουν βόλτες κοπάδια από καρχαρίες. Του πιο θανατερού, κοφτερού, ανελέητου είδους. Στον πάτο είναι απλωμένο το πρώτο πιάτο. Ορμούν και καταβροχθίζουν. Στο κέντρο το δεύτερο. Πάει κι αυτό. Και στον αφρό το επιδόρπιο. Τρομακτικό; Και πού να δείτε παρακάτω. Όταν τρεις «σοφοί» με όνομα Μαρκ Άμπαρ, Τζένιφερ Άμποτ, Τζόελ Μπάκαν αρχίσουν να επιδίδονται στο... γδάρσιμο του μεγαλοκαρχαρία με την ονομασία «The Corporation» (δηλαδή μεγαλοεταιρεία). Πρώτα αφαιρούν το σκληρό «δέρμα», έπειτα το λίπος, ύστερα το ψαχνό και στο τέλος με το τεράστιο ψαροκόκαλο περιφέρουν το τέρας, λέγοντας ιδού ο εχθρός! Ελάχιστες φορές στην κινηματογραφική μου διαδρομή συναντήθηκα με τέτοιο καταιγισμό επεξεργασμένων πληροφοριών. Ελάχιστες φορές έτυχε να δω την πλήρη ακτινογραφία του τέρατος και ακόμα πιο ελάχιστες άκουσα από τα πιο ειδικά, τα πιο έμπειρα χείλη την ωμή, αβάσταχτη, κατακλυσμιαία αλήθεια. Μπροστά της η Κόλαση του Δάντη είναι ρομάντζο για 15χρονες κορασίδες. Μερικά παραδείγματα. Από τα κάτω προς τα πάνω. Από το πταίσμα που συντελείται διαρκώς και ανελλιπώς (από το 1712, ημερομηνία έναρξης της βιομηχανικής επανάστασης) μέχρι τις ημέρες μας. Και βάλε. Σκόρπια, όπως τα «σφουγγάρισε» η μνήμη μου, πράγμα που σημαίνει πως πρέπει απαραιτήτως να το δω και να το ξαναδώ: Μπλουζάκι της Nike, κατασκευασμένο σε τριτοκοσμικό, λατινοαμερικάνικο κάτεργο, μέσα σε χρόνο ιλίγγου κοστίζει ως εργατική αμοιβή 8 σεντς. Σακάκι που φιγουράρει σε βιτρίνες της Νέας Υόρκης με τιμή 175 δολαρίων, κόστισε για την κατασκευή του, πάλι σε κάτεργο της Λατινικής Αμερικής, το ποσό των 75 σεντς (κι ύστερα μερικοί τολμούν να κατηγορούν τον Κάστρο για... δικτατορία). Πάμε πιο κάτω. Άνθρωπος της πολυεθνικής εταιρείας «Monsanto» (που κατηγορείται ότι διοχετεύει στην αγορά αγελάδες μεγαλωμένες με αντιβιοτικά!)... τρώει βιολογική ντομάτα από διαμαρτυρόμενους οικολόγους Μεγαλοπαράγων της Γουώλ Στρητ ανακαλεί με απύθμενη ηδονή την πετρελαϊκή κούρσα κατά τη διάρκεια του πλιάτσικου στον πόλεμο του Κόλπου το 1991. Και λέει «Το βαρέλι είχε πιάσει τα σαράντα δολάρια κι εμείς κάναμε τον σταυρό μας να βομβαρδίσουν το Ιράκ για να πάει ακόμα πιο ψηλά» (κορόιδο και μπουνταλά Σαντάμ, έβγαλες τα κάστανα από τη φωτιά). Πάμε ακόμα πιο μέσα. Μεγαλοεταιρεία κορυφαίου, πολυεθνικού κεφαλαίου, «ταΐζει» κοπάδια αγελάδων με απίστευτες ποσότητες αντιβιοτικών. Αποτέλεσμα; Τα δύστυχα τετράποδα να υφίστανται όλες τις συνέπειες της μαστίτιδας που σημαίνει - όπως λένε οι ειδικοί - μαζί με το γάλα να αρμέγουμε και στη συνέχεια να πίνουμε... πύον! Μην τρελαθείτε. Δεν φτάσαμε στο ψητό. Πανίσχυρος εγκέφαλος της οικονομικής πολιτικής, κάτι μεταξύ think tank και μεγαλομετόχου κολοσσιαίας πολυεθνικής, ονειρεύεται ως λύση το εξής: «Κάθε σπιθαμή εδάφους, θάλασσας, αέρα καθώς και κάθε ίχνος πανίδας, χλωρίδας να έχει σφραγίδα ατομικής ιδιοκτησίας»! Φτάνει; Όχι, εκεί μέχρι τελικού βασανισμού. Με τον ανελέητο καλπασμό βουλιμίας, αδηφαγίας, απληστίας, το βέβαιο σενάριο που επιφυλάσσουν οι μεγαλοδύναμοι αυτού του πλανήτη είναι η οριστική καταστροφή! Αν τώρα έχετε την παραμικρή υποψία πως όλα αυτά εκτοξεύονται από στόματα μπολσεβίκων, οπαδών του «υπαρκτού σοσιαλισμού» ή έστω της σοσιαλδημοκρατίας (του ΠΑΣΟΚ ας πούμε), πλανάσθε πλάνη μέγιστη και αξεπέραστη. Το επιτελείο των αναλυτών προέρχεται από την αφρόκρεμα του αμερικανικού κατεστημένου. Με την εξής σειρά: καθηγητές του Χάρβαρντ, ο νομπελίστας οικονομολόγος Μίλτον Φρίντμαν, ο Πίτερ Ντράκερ (λεγόμενος και πατέρας του management) και πολλοί πρόεδροι πολυεθνικών. Μοναδικοί εκπρόσωποι της αριστερής μειοψηφίας που δεν είναι, αλλά ας τους πούμε έτσι, ο Νόαμ Τσόμσκι και ο Μάικλ Μουρ. Μάλιστα ο πρώτος (ο Τσόμσκι) τοποθετημένος ψύχραιμα και διαλεκτικά μεταξύ προσώπου και πολυεθνικής, περιγράφει τη σχέση ως εξής: «Ο οιοσδήποτε επιχειρηματίας ή μάνατζερ, μπορεί να είναι εξαιρετικός έξω από την πολυεθνική». Που πάει να πει ότι ο ρόλος λειτουργεί έξω και πέρα από τον χαρακτήρα των στελεχών της. Ας πούμε, ο X κοιλαράς Τεξανός που θησαυρίζει με το πετρέλαιο του Ιράκ, μπορεί στο σπίτι του να είναι ο πιο φιλόξενος και γενναιόδωρος όλων. Στο Χιούστον να σε τρατάρει Τ Bone stake, αλλά στη Βαγδάτη να σε γδάρει! Καμία ψευδαίσθηση, αυταπάτη, ουτοπία. Bottom line που λένε και οι Αμερικανοί είναι το money. Το σύστημα είναι τόσο ασύδοτο, αδίστακτο και εχθρικό προς το περιβάλλον, τον φυσικό πλούτο, τον Άνθρωπο, ώστε είναι ικανό να διαπράξει τα πάντα. Ξεχάστε τις στρογγυλές επιφάνειες των κυρίαρχων media. H αλήθεια είναι αυτή που διατυπώνεται ωμά και κυνικά. Δηλαδή: όπου «ανάπτυξη», ίσον καταστροφή. Όπου «παγκοσμιοποίηση», ίσον αχόρταγη εκμετάλλευση. Όπου corporation, ίσον ζούγκλα. The Corporation Όταν το «τέρας» ξεπέρασε σε δύναμη το δημιουργό του. Οι εταιρείες, ο «κυρίαρχος θεσμός» της εποχής μας, στο μικροσκόπιο... Εταιρείες: Νομικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου. «Πρόσωπα» χωρίς «ηθική συνείδηση», με μοναδική τους επιδίωξη την ανενδοίαστη απόκτηση κέρδους. «Πρόσωπα» ειδικευμένα στην επιστήμη της εκμετάλλευσης. «Πρόσωπα» που φέρουν εκ φύσεως την εικόνα ψυχοπαθούς, δηλαδή εγωμανή, ανεύθυνα, ανίκανα να αισθανθούν συμπόνια για τον άλλο ή τύψεις για τις πράξεις τους. «Πρόσωπα» που λεηλατούν τον φυσικό πλούτο, υποβαθμίζουν το περιβάλλον, διαχειρίζονται την αντίληψή μας, κατασκευάζουν «αξίες» και επιθυμίες, ασκούν έλεγχο, χειραγωγούν ατομικές συνειδήσεις ή και ολόκληρες κυβερνήσεις... Ψύχραιμη καταγραφή ενός φαινομένου ή ένα εφιαλτικό, «αριστερών φρονημάτων» σενάριο; Aντίθετα με τον ομοϊδεάτη τους Μάικλ Μούρ (και με ένα διαφορετικό από αυτόν υποδόριο, μαύρο χιούμορ) οι δημιουργοί της ταινίας δεν ανασυνθέτουν απλά το υλικό τους επιχειρώντας να δημιουργήσουν το δικό τους παζλ. Ερευνούν μεθοδικά και σε βάθος το θέμα τους, τη λειτουργία των μετοχικών εταιριών και τους νόμους που τη διέπουν από τα πρώτα χρόνια της δημιουργίας τους έως την τωρινή τους παντοκρατορία, χρησιμοποιώντας αποκαλυπτικές «ένθεν και ένθεν» μαρτυρίες (Νόαμ Τσόμσκι, Μάικλ Μουρ, Μίλτον Φρίντμαν από τη μία, στελέχη, χρηματιστές, διαφημιστές από την άλλη) που συνθέτουν μια σκοτεινή αλλά όχι και μη αναστρέψιμη εικόνα του σύγχρονου κόσμου. Στόχος των σκηνοθετών Μαρκ Άκμπαρ και Τζένιφερ Άμποτ και του συγγραφέα Τζόελ Μπάκαν – το βιβλίο του τελευταίου «Η Εταιρεία: Το Παθολογικό Κυνήγι Κέρδους και Δύναμης» αποτέλεσε τη βάση του πολυβραβευμένου “The Corporation” – είναι να προβληματίσουν και, εν συνεχεία, να ενεργοποιήσουν το θεατή, να τον κάνουν «να σταματήσει για να σκεφτεί» (όπως αναφέρει χαρακτηριστικά ο Μουρ) πάνω σε δεδομένα που κατά πάσα πιθανότητα ήδη γνωρίζει αλλά δεν έχει το χρόνο να επεξεργαστεί. Κάποιοι μπορεί να τους επικρίνουν για μονολιθική θεώρηση των πραγμάτων και «δαιμονοποίηση». Το σίγουρο είναι πως οι Άκμπαρ, Άμποτ και Μπάκαν δεν ξιφουλκούν γενικώς και αορίστως, δεν καταλήγουν σε εκβιασμένα ή αυθαίρετα συμπεράσματα. Τεκμηριώνουν με αποτελεσματικότητα όσα υποστηρίζουν και, αν στην πορεία προβοκάρουν, τόσο το καλύτερο. Και μπορούμε να σας πούμε με βεβαιότητα πως στο τέλος της προβολής ο - με απόλυτη ακρίβεια σκιαγραφημένος - «δαίμονας» τους θα γίνει και δικός σας... |
|
|
Εχετε
σκεφτεί ποιο και τι είδους ρόλο παίζουν οι μεγάλες εταιρείες στη ζωή μας και πώς
καθορίζουν την ποιότητα της ζωής μας και το μέλλον μας; Αν κανείς το
καλοεξετάσει θα δει πως οι εταιρείες, ιδιαίτερα οι πολυεθνικές, ενδιαφέρονται
αποκλειστικά για το κέρδος. Ο ίδιος ο άνθρωπος, το περιβάλλον, η ποιότητα της
ζωής, η διαιώνιση των ειδών, το μέλλον του πλανήτη μας, θυσιάζονται στην
αναζήτηση ενός διαρκώς μεγαλύτερου κέρδους για το οποίο είναι έτοιμες να
χρησιμοποιήσουν κάθε μέσο, έξω από οποιαδήποτε ηθική.
Φανταστείτε
τον πλανήτη σαν ωκεανό. Με τα εξής τρία επίπεδα. Στον βυθό το απέραντο,
ρακένδυτο προλεταριάτο του Τρίτου Κόσμου. Ενδιαμέσως με το κεφάλι έξω (όχι πάντα
αλλά από καιρού εις καιρόν) οι εργαζόμενοι της Δύσης. Ορθοπεταλιά στα κύματα.
Στον αφρό, από τη μέση και πάνω, οι μικροί, οι μικρομεσαίοι και οι μεσαίοι. Με
σωσίβιο, να ελπίζουν, να περιμένουν, να τρέμουν και να φωνάζουν: Είναι εκεί έξω
κανείς; Τίποτα. Ούτε ίχνος σωστικού. Έστω ψαρόβαρκας Κουφονησίων. 