Beijing Bicycle (Shi qi de dan che). Κίνα, 2000. Σκηνοθεσία: Γουάνγκ Ξιάο-Σουάι. Σενάριο: Γουάνγκ Ξιάο-Σουάι, Τανγκ Ντανιάν, Πέγκι Τσάο, Χσου Χσιάο-Μινγκ. Ηθοποιοί: Κούι Λιν, Λι Μπιν, Ζου Ξουν, Γκάο Γουανγουάν, Λι Σουάνγκ. Διάρκεια: 113 λεπτά.

Η κλοπή ενός ποδηλάτου, απαραίτητου για τη δουλειά του, οδηγεί ένα νεαρό σε μια απρόσμενη περιπέτεια, σε μια ταινία δοσμένη με χιούμορ και φρεσκάδα, από ένα νέο, με ξεχωριστό ταλέντο, Κινέζο σκηνοθέτη.

Οι Κινέζοι σκηνοθέτες δεν έχουν πάψει να μας εκπλήσσουν τόσο με τα θέματα όσο και με το μοντέρνο ύφος των ταινιών τους. Ανάμεσά τους και ο 35χρονος Γουάνγκ Ξιάο-Σουάι, δημιουργός της βραβευμένης το 1998 στις Κάνες ταινίας «Τόσο κοντά στον Παράδεισο». Δημιουργός μιας νεότερης, μετά τους Τσεν Κάιγκε και Ζανγκ Γιμού, γενιάς σκηνοθετών, που επιστρέφει με αυτή την εκπληκτική, ασυνήθιστη για την Κίνα ταινία, που αφηγείται την ιστορία του δεκαεξάχρονου επαρχιώτη Γκουέι που εργάζεται στο Πεκίνο σε μια υπηρεσία ταχυμεταφορών, χρησιμοποιώντας το ασημί ποδήλατο που του δανείζει η υπηρεσία. Ενώ έχει σχεδόν μαζέψει τα απαραίτητα για την αγορά του ποδηλάτου χρήματα, το ποδήλατο τού το κλέβουν (στο νου έρχεται ο «Κλέφτης των ποδηλάτων» του Ντε Σίκα) κι ο Γκουέι αρχίζει ένα δραματικό αγώνα για να το βρει. Κάποτε θ' ανακαλύψει το ποδήλατο στα χέρια του Γιαν, ενός μαθητή που θέλει το ποδήλατο για κοινωνικό σύμβολο στο σχολείο αλλά και για τη σχέση του με μια κοπέλα. Ο Γκουέι προσπαθεί με διάφορους τρόπους να πάρει πίσω το ποδήλατό του, με αποτέλεσμα ν' αρχίσει ένας «αγώνας» ανάμεσα στους δύο για το ποιος τελικά θα κρατήσει το ποδήλατο.

Ο Ξιάο-Σουάι χρησιμοποιεί την ιστορία του ποδηλάτου για να μας δώσει μία εικόνα της καθημερινής ζωής αλλά και των διάφορων κοινωνικών προβλημάτων στο σύγχρονο Πεκίνο. Το ποδήλατο είναι απλή αφορμή για να μας ξεναγήσει ο σκηνοθέτης σε μια μεγαλούπολη που έχει υποκύψει σε πολλά από τα θέλγητρα του καπιταλισμού, με τη νεολαία να αγωνίζεται να αντιγράψει δυτικά πρότυπα τόσο στο ντύσιμο όσο και στη συμπεριφορά. Ταυτόχρονα, η ταινία καταπιάνεται με το θέμα της φιλίας αλλά και των πρώτων ερωτικών σκιρτημάτων. Οι σκηνές του Γιαν με τη νεαρή συμμαθήτριά του είναι από τις πιο χαριτωμένες και ευαίσθητες σε μια ταινία που ξεπερνά το νεορεαλισμό πολλών άλλων κινεζικών ταινιών, για να δημιουργήσει ένα δικό της, προσεγμένο στην κάθε του λεπτομέρεια (χωρίς όμως ποτέ να φτάνει στο στιλιζάρισμα) ύφος, που ξεχωρίζει για τη φρεσκάδα αλλά και το λεπτό του χιούμορ. Υφος που δείχνει πως με τον Ξιάο-Σουάι ο κινεζικός κινηματογράφος έχει αποκτήσει ακόμη έναν σημαντικό σκηνοθέτη, που μπορεί να προσφέρει πολλά στον κινηματογράφο της πατρίδας του.

Ο ποδηλάτης του Πεκίνου

Το ποδήλατο του Γουάνγκ Ξιάο-Σουάι υπερτερεί για έναν απλούστατο λόγο. Κινείται, τρέχει με τα πιο απλά μέσα της κινηματογραφικής γραφής. Με τη μέθοδο του... τροχού. Έχει συμβεί εκατοντάδες φορές στο παρελθόν. Σάμπως τι έκανε ο μακαρίτης ο Κισλόφσκι. Με μια αιφνιδιαστική μετακίνηση της φωτιστικής πηγής... μετακινούσε και την Ιρέν Ζακόμπ. Από τυχαίο κορίτσι μέσα στο πλήθος την μεταμόρφωνε σε επίγειο άγγελο. Γιατί; Μα, επειδή ο ανθρώπινος εγκέφαλος, η ευφυΐα, το ταλέντο, είναι τα πιο αναντικατάστατα «εργαλεία» κάθε δραστηριότητας. Στα «Δαχτυλίδια» μετακινούνται οπτικά εφέ. Στον «Ποδηλάτη» άνθρωποι. Κολοσσιαία η διαφορά. Το πιο καταλυτικό; Μέσα σε τρεις ώρες ο «Άρχοντας» αρθρώνει τη μυθολογία των Σταυροφόρων και του Εξκάλιμπερ. Μέσα σε κάτι λιγότερο από δύο ώρες, ο Ποδηλάτης συμπυκνώνει μαθήματα επιβίωσης, αξιοπρέπειας, ζωής. Και πάνω απ' όλα την κατάσταση της πολυπληθέστερης χώρας της υφηλίου. Πώς;

Δεκαεξάχρονος του δρόμου πιάνει δουλειά σε ιδιωτικό ταχυδρομείο. Η ύπαρξή του είναι αυτοκόλλητη με το ποδήλατό του. Η μοίρα του δύο φουσκωμένα λάστιχα. Αν κλατάρουν, κλατάρει. Αν τα χάσει, θα χαθεί. Ακραίες καταστάσεις. Ένας άλλος νέος (πάνω-κάτω της ίδιας ηλικίας) του κλέβει το ποδήλατο και ο ποδηλάτης χάνει τη δουλειά του. Μόνο με το ποδήλατό σου να ξανάρθεις στη δουλειά, του λέει το αφεντικό του. Να βρεις κλεμμένο ποδήλατο στο Πεκίνο των... δισεκατομμυρίων ποδηλάτων είναι σαν να ψάχνεις ψύλλο στ' άχυρα. Ο πιτσιρικάς ­ η πιο μινιμαλιστική... μινιατούρα ενός Σαμουράι των πόλεων ­ αποφασίζει να ψάξει. Ξέρετε γιατί; Επειδή η αξιοπρέπεια είναι μεγάλο πράγμα. Και ακόμα, επειδή όποιος την... διεκδικεί είναι σαν να ψάχνει ψύλλο στ' άχυρα.

Η ιδέα που επινόησαν τέσσερις Κινέζοι σεναριογράφοι είναι τόσο απλή, τόσο... αφελής που στο Κέντρο Κινηματογράφου θα την είχαν απορρίψει σαν το ριμέικ του «Κίτρινου ποδηλάτου» του Σταύρακα. Η διαφορά βρίσκεται στις λεπτομέρειες. Κάθε περιστατικό αυτής της μινιμαλιστικής ιστορίας είναι και μια βουτιά στην ψυχή. Κάθε λεπτομέρεια είναι και μια περιπλάνηση σε κάθε γωνιά αυτής της πόλης. Κάθε ορθοπεταλιά είναι και ένα βήμα προς την αξιοπρέπεια.

Ο Γουάνγκ Ξιάο-Σουάι ακολουθεί κατά γράμμα τα διδάγματα του Μπρεσόν. Δεν τον ξέρετε; Χάνετε. Ο «Πορτοφολάς» του είναι από τα πιο καθαρά φιλέτα κινηματογραφικής γραφής. Ελάχιστοι διάλογοι, άφθονη ανθρωπο-γεωγραφία. Η δουλειά γίνεται με το βλέμμα, όχι με τα λόγια. Όσα μπορεί να πει μια εικόνα δεν το λένε χίλιες λέξεις. Προσέξτε, λόγου χάριν, τη σκηνή του ατυχήματος. Δεν τη βλέπεις, αλλά την αισθάνεσαι σαν γροθιά στο στομάχι. Τι είναι το ποδήλατο; Μα, το εργαλείο της επιβίωσης. Άλλος το κατέχει (αφεντικό), άλλος το δουλεύει (υπάλληλος), άλλος το κλέβει. Το πιο απίστευτο; Πάνω σ' ένα... ποδήλατο ολόκληρη η κινέζικη οικονομία. Είναι σοσιαλιστική, είναι των εργαζομένων; Όχι, λέει ο σκηνοθέτης. Αλλά για να επιβιώσουν πρέπει να συμφιλιωθούν με την αλλοτρίωσή τους. Ορθοπεταλιά στον ανήφορο της αξιοπρέπειας παρέα με την απελπισία!