ΗΠΑ, 2001. Σκηνοθεσία: Μάικλ Μαν. Σενάριο: Ερικ Ροθ, Μάικλ Μαν. Ηθοποιοί: Γουίλ Σμιθ, Τζέιμι Φοξ, Τζον Βόιτ, Τζέφρι Ράιτ, Ρον Σίλβερ, Μάριον Βαν Πιμπλς, Νόνα Γκέι. Διάρκεια: 155 λεπτά.

Το πορτρέτο του πρωταθλητή βαρέων βαρών, Μοχάμεντ Αλί, δοσμένο με διεισδυτικότητα, δύναμη και ρυθμό από τον Μαν. Εξαιρετική, οσκαρική ερμηνεία από τον Γουίλ Σμιθ.
 
Το πορτρέτο του αντικομφορμιστή, πρωταθλητή βαρέων βαρών, Μοχάμεντ Αλί (γνωστού νωρίτερα ως Κάσιους Κλέι), παρουσιάζει στη νέα του ταινία «Αλί», ο Μάικλ Μαν («The Insider»). Η ταινία εστιάζεται ανάμεσα στην περίοδο 1964-1974, τα δέκα πιο σημαντικά χρόνια στη ζωή του Αλί, ξεκινώντας από τον περιβόητο αγώνα του με τον Σόνι Λίστον, το 1964, όταν σε ηλικία 22 χρόνων κατάφερε να γίνει πρωταθλητής στην πυγμαχία βαρέων βαρών και το 1974, όταν, 32 χρόνων, νίκησε τον Τζορτζ Φόρμαν, σ' έναν από τους μεγάλους αγώνες του αιώνα, στο Ζαΐρ.

Ενδιάμεσα παρακολουθούμε τον Κάσιους Κλέι του 1964 να έρχεται σε ρήξη με έναν πατέρα που ζωγραφίζει λευκούς Χριστούς, να ασπάζεται το μουσουλμανισμό και να ακολουθεί τα διδάγματα του Ισλαμικού Εθνους, να εγκαταλείπει το «όνομα των δούλων» και να δέχεται εκείνο του Μοχάμεντ Αλί, να γίνεται φίλος με τον Μάλκολμ Χ, ώσπου, όταν αρνείται να υπηρετήσει στο στρατό και κάνει δηλώσεις ενάντια στον πόλεμο του Βιετνάμ («δεν έχω τίποτα με τους Βιετκόγκ, αυτοί δεν με αποκαλούν αράπη», θα πει, «οι εχθροί μου είναι εδώ, αυτοί που μου αρνούνται την ισότητα και τη δικαιοσύνη»), χάνει τον τίτλο του πρωταθλητή και του απαγορεύεται προσωρινά να παίρνει μέρος σε αγώνες ώς την τελική, αθωωτική γι' αυτόν απόφαση του Ανωτάτου Δικαστηρίου, που θα οδηγήσει στον τελευταίο του αγώνα στο Ζαΐρ.

 Οι απαγορεύσεις αυτές σίγουρα του στέρησαν τα καλύτερα χρόνια της επαγγελματικής ζωής του, πράγμα που ο Μαν το παρουσιάζει μέσα από σκηνές που ακολουθούν πιστά τα ιστορικά γεγονότα, ενώ ταυτόχρονα αφιερώνει ένα μεγάλο χρονικό διάστημα για να σκιαγραφήσει το πορτρέτο ενός «άλλου» Αλί: εκείνου που αρνήθηκε την προσφορά του στρατού να στρατολογηθεί για μερικούς μήνες χωρίς όμως να σταλεί στο μέτωπο, αλλά να ψυχαγωγεί τα στρατεύματα, και που τόλμησε, για λόγους αρχής, να ξεσηκωθεί ενάντια στο σύστημα, να χάσει τον τίτλο του και για ένα διάστημα να απομονωθεί.

Ο Μαν εστιάζει το ενδιαφέρον του σε τέσσερις βασικούς αγώνες πυγμαχίας, χρησιμοποιώντας διάφορες, ελαφρές, μικροσκοπικές, κάμερες, για να συλλάβει, όσο το δυνατό από πιο κοντά, την όλη ατμόσφαιρα, άλλοτε εστιάζοντας το φακό του στα πρόσωπα και στα χέρια των δύο αντιπάλων κι άλλοτε στα πόδια του Αλί, για να δώσει τη χορογραφική πλευρά του ήρωά του, που με τη χάρη χορευτή κατάφερνε να αποφεύγει τα χτυπήματα του αντιπάλου του. Υστερα από ένα εξαιρετικό πρώτο μέρος, δημιουργείται, κάπου στο δεύτερο μέρος, μια χαλάρωση στο ρυθμό (παράδειγμα οι σκηνές όπου ο Αλί τρέχει στους δρόμους του Ζαΐρ, σκηνές που παρατραβάνε σε διάρκεια), στο τελευταίο όμως 20λεπτο ο Μαν ξαναβρίσκει το ρυθμό του, στήνοντας με ξεχωριστή δεξιοτεχνία τον τελευταίο αγώνα του Αλί, όπου, ύστερα από μια έξυπνη στρατηγική, ο 32χρονος πυγμάχος κατάφερε, στον 8ο γύρο, να νικήσει τον 26χρονο αντίπαλό του. Η ταινία δεν είναι μόνο ταινία του Μαν, είναι αναμφισβήτητα και ταινία του Γουίλ Σμιθ. Ενας ανέλπιστα εξαιρετικός Σμιθ, που μπήκε πράγματι στο πετσί του ρόλου του (πήρε μάλιστα 15 κιλά για να μοιάσει όσο το δυνατό περισσότερο με τον Αλί), δίνοντας τόσο την αινιγματική πλευρά του Αλί όσο και τη μανία του για επίδειξη, αλλά και το χιούμορ, τον αυθορμητισμό και την αθωότητά του - ερμηνεία που της αξίζει το Οσκαρ. Σε δεύτερους ρόλους ξεχώρισαν ο Τζον Βόιτ (ο τηλεοπτικός σχολιαστής Χάουορντ Κοσέλ), ο Τζέιμι Φοξ (ο προπονητής του Ντρου «Μπαντίνι»), ο Μάριο Βαν Πιμπλς (Μάλκολμ Χ) και άλλοι.

Ali

Μόνος εναντίον όλων. Με κομμένη την ανάσα, με αδρεναλίνη στους ουρανοξύστες, με ταχύτητα πυραύλου και σφιγμένες τις γροθιές ορμάει για να γκρεμίσει το σύμπαν. Για τον πιο ευκίνητο, τον αίλουρο, τον πιο ευφυή πυγμάχο που γέννησε η πλάση, το μείγμα ρατσισμός και αμερικανική κυβέρνηση συνιστούν κήρυξη πολέμου. Για να τσαλακώσει το σύστημα πρέπει πάση θυσία να αναδειχθεί σε Champion of the world. Και για να σκαρφαλώσει στον θρόνο του πρωταθλητή πρέπει διαρκώς να νικάει. Αλλά για να νικάει πρέπει να χρησιμοποιεί το σύστημα. Η τραγωδία του Μοχάμεντ Άλι αποκτάει διαστάσεις αρχαίας τραγωδίας. Μπορεί ο μαύρος Ορέστης να τα βάλει με θεούς και δαίμονες;

 Το αρχετυπικό χαρακτηριστικό ενός τραγικού ήρωα είναι ο διχασμός του. Είναι ο φαύλος κύκλος της μοίρας του και του πεπρωμένου του. Για την άρση αυτής της εφιαλτικής αντίφασης οι αρχαίοι τραγικοί επινόησαν την θεία Δίκη. Ο Κάσιους Κλέι... επινόησε την αρένα και το ρινγκ. Κάθε αντίπαλος είναι και ένας προδότης. Κάθε νικηφόρα έκβαση είναι και ένας θρίαμβος. Όσο όμως κατατροπώνει τους αντιπάλους του τόσο το σύστημα τον καταδιώκει. Αλλάζει η κοινωνία με ένα νοκ άουτ; Αστεία πράγματα.

Κάπως έτσι επέρχεται το αναμενόμενο αδιέξοδο. Ο Μοχάμεντι Άλι -που σημαίνει «ύψιστος και άξιος να δοξαστεί» - χρησιμοποιεί τους κανόνες του θεάματος, δηλαδή του συστήματος. Πριν από κάθε αγώνα εκτοξεύει πολεμικές ιαχές Σιού. Κουρελιάζει την αξιοπρέπειά τους και καταρρακώνει την ψυχολογία του αντιπάλου του. Απέναντί του δεν είναι ο Φόρμαν, ο Λίστον, ο Σπινκς και ο Χολμς. Όλοι τους απαρνήθηκαν τη ράτσα τους, τη θρησκεία τους, την πατρίδα τους. Μόνο αυτός είναι ο γνήσιος εκπρόσωπος του Αλλάχ. Η τραγωδία κορυφώνεται. Εκείνος στο τέλος εγκατέλειψε με Πάρκινσον, όμως το σύστημα ζει και θριαμβεύει.

Το πιο απρόσιτο στοίχημα που ένας σκηνοθέτης μπορεί να βάλει με το ταλέντο του και με τις ικανότητές του είναι η προσομοίωση της ζωής ενός αληθινού ήρωα με μια μυθιστορηματική ταινία. Στην κινηματογραφική ορολογία το λένε βιογραφία και ενενήντα εννέα φορές στις εκατό κάθε τέτοιο εγχείρημα καταλήγει σε χρεοκοπία. Ε, λοιπόν, σας βεβαιώ πως μόνον ο Μάικλ Μαν κατάφερε να αποσπάσει σταγόνες αίματος και ιδρώτα και να μετατρέψει τη φωτοτυπία της αληθινής περιπέτειας του μέγιστου Άλι σε αληθινές γροθιές. Έπειτα από ένα απίστευτο σερί μεγάλων στιγμών στην ιστορία της σύγχρονης αμερικανικής φιλμογραφίας («Ανθρωποκυνηγός», «Τελευταίος των Μοϊκανών», «Ένταση», «Ιnsider») αποκαθηλώνει τον Μάρτιν Σκορσέζε και κερδίζει με τη μαγκιά του τον τίτλο του πρωταθλητή. Θέλετε απόδειξη;

Η αισθητική μέθοδος του Μάικλ Μαν καρφώνεται στα δύο ακατανίκητα ατού του Μοχάμεντ Άλι: εξυπνάδα και ταχύτητα. Προσέξτε το τελευταίο δεκαπεντάλεπτο, στη θρυλική αναμέτρηση με τον Τζορτζ Φόρμαν στο Ζαΐρ για τον τίτλο του πρωταθλητή. Ο αντίπαλός του ήταν δέκα φορές πιο δυνατός από ένα... τανκ. Ο Άλι μπροστά του είναι μπαλαρίνα. Επομένως, για να τον νικήσει έπρεπε να τον κουράσει. Επί δεκατέσσερις γύρους τις έτρωγε στο καναβάτσο. Και στον δέκατο πέμπτο, όταν πλέον το «τανκ» είχε στεγνώσει από δύναμη και ενέργεια, η μπαλαρίνα με εναέριες πιρουέτες τον άδειασε στον «τάφο» του.

Και κάτι ακόμα. Έτσι για να μη μας πιάνουν κορόιδα. Δεν υπάρχει περίπτωση να μην κατάλαβαν την ολοκληρωτική ανωτερότητα του Μάικλ Μαν. Όπως επίσης δεν υπήρχε περίπτωση να του απονείμουν τον τίτλο του πρωταθλητή στα επερχόμενα Όσκαρ. Να ανακηρύξουν Champion of the cinema world έναν σκηνοθέτη που καταρρακώνει το ρατσιστικό σύστημα και καθαγιάζει τη βαρβαρότητα του μουσουλμανισμού; Στον άλλο κόσμο!